Analyse: Wat is er mogelijk na 13 oktober

Over twee dagen trekken we opnieuw naar de stembus. Deze keer om een nieuw gemeentebestuur te verkiezen. In wat voor stad worden we allemaal wakker op 14 oktober? Wij kruipen even in onze pen en geven jullie onze mogelijke scenario’s mee.

Hoe je het ook wendt of keert, Sint-Truiden is inmiddels beroemd in Vlaanderen. Helaas heeft dat weinig te maken met onze mooie fruitbomen, de bloesems, of onze monumenten. De vele schandalen die de afgelopen jaren aan het licht zijn gekomen, hebben onze stad op de kaart gezet van de nationale media. Zodanig zelfs dat, in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, niet de Limburgse hoofdstad Hasselt, maar Sint-Truiden en Genk de aandacht van politieke analisten trekken.

Er is niet alleen een nieuwe burgerpartij opgericht in onze stad die een goede kans maakt om deel te nemen aan het bestuur (WOW), maar ook last-minute verscheen er nog een andere beweging (FRIS). Het Vlaams Belang kijkt openlijk naar onze stad als een van de plaatsen waar het cordon sanitaire zou kunnen sneuvelen. En de traditionele partijen? Die kijken toe en hopen op het beste.

Maar wat is er allemaal mogelijk in Sint-Truiden? We bespreken een paar scenario’s.

Wat is er mogelijk in Sint-Truiden?

Zwarte Zondag

De afgelopen zes jaar hebben de traditionele partijen in Sint-Truiden lacherig gedaan over het Vlaams Belang. Enkele jaren geleden was de partij volledig verdwenen uit de Truiense gemeenteraad en had ze nauwelijks een afdeling in onze stad. Onder leiding van Vlaams Parlementslid Roosmarijn Beckers werd de afdeling echter opnieuw opgebouwd. Beckers, een onmiskenbaar politiek talent, weet de extreme kanten die zo vaak aan het Vlaams Belang kleven, wat af te schuren. Dit had een duidelijk effect: bij de verkiezingen van 9 juni werd het Vlaams Belang de grootste partij in onze stad, zowel bij de federale, Vlaamse als Europese verkiezingen. Beckers behaalde voor haar zetel in het Vlaams Parlement meer dan 1.400 stemmen in Sint-Truiden. Geen gigantisch aantal in vergelijking met andere kopstukken in onze stad, maar wel een duidelijk teken dat Vlaams Belang aan populariteit heeft gewonnen.

Veel partijen in onze stad zijn ervan overtuigd dat de stemmen voor het Vlaams Belang pure proteststemmen zijn. Nu de opkomstplicht voor gemeenteraadsverkiezingen is afgeschaft, denken ze dat het aantal kiezers dat voor het Vlaams Belang uit hun bed zal komen, laag zal zijn. Toch is de jacht op de zwevende kiezer en proteststemmer de afgelopen maanden gestart. Partijen zoals Vooruit doen dit door openlijk te verklaren dat ze niet met het Vlaams Belang zullen samenwerken. Ludwig Vandenhove gaat zelfs zo ver om te zeggen dat het zelfs geen ‘collega’s’ zijn. Andere partijen proberen kandidaten aan te trekken die kiezers van het Vlaams Belang kunnen verleiden.

Het thema veiligheid, typisch voor het Vlaams Belang, stond hoog op de agenda, wat bewijst dat andere partijen ook een vleugje populisme niet schuwen. Echter, de nuanceringen die kopstukken nu maken over het thema, bewijzen dat ze beseffen dat hun focus op dit thema het Vlaams Belang juist sterker heeft gemaakt. Elke kandidaat of partij die dit thema nog verder uitlicht in de campagne, voert in feite campagne voor het Vlaams Belang. Of zoals Ludwig Vandenhove het zei in de Truiense retraite tegen Ingrid Kempeneers:

Als Vlaams Belang de grootste partij wordt, krijgen zij twee weken de tijd om een meerderheid te zoeken. Dat zal met zeer grote waarschijnlijkheid niet lukken, ondanks de geruchten dat het cordon sanitaire zou worden doorbroken. Elke andere partij in de stad heeft al aangegeven niet met Vlaams Belang te willen samenwerken. In die twee weken kunnen de andere partijen natuurlijk verder onderhandelen. Het kan zelfs zijn dat eerdere akkoorden geen meerderheid opleveren, wat voor verdere complicaties zorgt. Hoe dit onze stad zal profileren, is nog onduidelijk.

In 2018 wist Bart De Wever de verontwaardigde kiezers te sussen door Tom Vangrieken op symbolische gesprekken uit te nodigen inzake de formatie van de Vlaamse regering. Zijn tactiek was duidelijk: bluffen om aan de kiezers te tonen dat hun stem werd gehoord en tegelijkertijd dreigen bij mogelijke coalitiepartners. Immers N-VA en Vlaams Belang konden samen een uiterst nipte meerderheid vormen. Indien Vlaams Belang de grootste partij in onze stad wordt, volgen de andere kopstukken in onze stad best het voorbeeld van De Wever: de kiezer tonen dat hun signaal is gehoord. En dat kan je doen zonder het cordon sanitaire te breken. Een element waarvan onze redactie al kon opvangen, dat verschillende kandidaten in partijen dit een ondemocratisch concept vinden.

Het ‘voorakkoord’ haalt wel of geen meerderheid

In 2021 zouden er gesprekken hebben plaatsgevonden tussen Ludwig Vandenhove, Hilde Vautmans en later Jelle Engelbosch, met als doel een nieuwe meerderheid te vormen. Van deze gesprekken zou al enige tijd een document in de Truiense politieke kringen circuleren. Door de nieuwe wetgeving inzake gemeentebesturen, kunnen voordrachtsaktes echter niet meer op voorhand worden ingevuld. Een eventueel akkoord van toen, is met andere woorden vandaag niet meer rechtsgeldig.
In de volatiele politieke situatie van Sint-Truiden zijn ook gentlemen’s agreements (die wel nog kunnen) kwetsbaar. Vandenhove heeft immers zijn bestuursstijl duidelijk gemaakt: één leider, hijzelf, die als burgemeester de koers uitzet. Het is maar de vraag of nieuwe politieke figuren zoals Günther Dauw, die snel de leiding nam binnen zijn partij, zomaar het gezag van Vandenhove zullen accepteren.

Halen de partijen bij het zogenoemde voorakkoord een meerderheid, dan weten we zondagavond al wie onze nieuwe burgemeester wordt. Volgens Vandenhove is dat hijzelf. De kiezer vertelt het ons zondag.
Indien het voorakkoord geen meerderheid haalt, zal er naar een vierde partner moeten worden gezocht, wat ons naar het volgende scenario brengt.

Truiense Vivaldi of een begraven strijdbijl?

Met de opkomst van drie partijen (Vlaams Belang, WOW en FRIS) zou het politieke landschap wel eens zodanig versnipperd kunnen raken dat een traditionele tripartite niet meer mogelijk is. Voor een meerderheid in Sint-Truiden zijn minstens 18 van de 35 zetels nodig. Beter is een meerderheid met 20 of meer zetels om zo de kans op blokkeren te minimaliseren.
Vlaams Belang zou echter de kaap van tien zetels moeten halen en WOW minstens vijf zetels om dit scenario op de voorgrond te duwen. Dit is ook het scenario dat door onze Truiense zomerpeiling werd geschetst.

Belangrijker dan de zetels die de nieuwe partijen kunnen winnen, is hoeveel de andere partijen zullen verliezen. Open VLD kampt met eigen problemen en de slechte partij scores nationaal. Binnen hun kringen is WOW dan ook een geduchte concurrent. N-VA zou last kunnen krijgen van de commotie rond Zuhal Demir. Zij zorgde voor verontwaardiging door te stellen dat ze voor de sjerp in Genk zou gaan. Dit na lange regeringsonderhandelingen waar ze de post van Minister van Onderwijs binnenhaalde. Zuhal Demir scoorde op 9 juni zeer goed in Sint-Truiden en sprak haar steun uit aan de lokale N-VA.
Vooruit voorspelt dat CD&V de grote verliezer wordt, maar deze voorspelling liep in 2018 niet goed af voor hen. Toen werd CD&V toch nipt de grootste. Deze twee partijen hebben in onze stad altijd de kroon van grootste partij tussen elkaar doorgegeven. Een samenwerking tussen hen zou dus logisch zijn. Helaas zijn er verzuurde relaties tussen Ludwig Vandenhove en sommige CD&V-leden, zoals Veerle Heeren en Bert Stippelmans. Deze laatste zorgde er aan het einde van het vorige bestuur Vandenhove voor dat Open VLD in bad sprong met CD&V. Ondanks deze spanningen lijkt er de laatste tijd toch voorzichtige toenadering te zijn tussen Vandenhove en Ingrid Kempeneers. Misschien om de geruchten van een voorakkoord te sussen? Of omdat Vandenhove begint te beseffen dat de kans klein is dat hij met drie partijen een meerderheid zal kunnen vormen?
Hoe het ook zij, de verkiezingsaffiche van CD&V-kandidaat Basile Moyaerts zou wel eens profetisch kunnen zijn. Een paarse affiche met een oranje accent.

En zo zou het toch maar eens kunnen dat in Sint-Truiden ook Vivaldi zal weerklinken met paars, geel, oranje of eerder paars, geel, roze.

Pink Monday

WOW Sint-Truiden zou wel eens de grote verrassing van deze verkiezingen kunnen worden. De partij wist snel een lijst te vullen met een diverse groep kandidaten, terwijl andere partijen moeite hadden om hun lijsten te vullen. Verschillende van hun kandidaten zouden ook niet mis staan op de lijsten van andere politieke partijen in onze stad. Ook Truienaren die nooit de stap wouden maken naar de politiek maakten hun kandidatuur bij WOW bekend. Denk maar aan de Truiense onderneemster Ann Ruyters en carnavalist Raf Vanbrabant.
Hun hippe marketing, positieve boodschap, en het feit dat ze geen problematisch verleden hebben, maken WOW aantrekkelijk voor veel Truienaren. Zelfs FRIS kende een valse start doordat Carl Nijssens toch terug de overstapt naar CD&V maakte. En Vlaams Belang sleept een verleden met zich mee in onze stad van foute uitspraken.

Of WOW de hype in zetels kan omzetten, is nog maar de vraag. Maar ze worden al zeker serieus genomen gezien andere partijen hen fel hebben aangepakt deze campagne. Zo vergeleek Ludwig Vandenhove kandidaten die overstapten naar een andere partij zoals WOW met ratten. En ook Pascy Monette pakte hen hard aan in de Truiense retraite door hen te bestempelen als Groene partij. Vlaams Belang lachte dan weer in hun vuistje bij een bepaalde campagnevideo van WOW die volgens hen ‘wel door hun partij kon zijn gemaakt.’ Vandenhove stelde dan weer geen fan te zijn van burgerbewegingen en zei dat WOW waarschijnlijk tegen de volgende verkiezingen niet meer zal bestaan.
Strategisch gezien zou WOW een interessante aanvulling kunnen zijn op een paars-geel voorakkoord, mochten deze partijen er niet in slagen een meerderheid te vormen. Vele van hun standpunten inzake toerisme, stadsfinanciën, armoede en betaalbaar wonen, komen namelijk overeen met deze partijen. Maar of WOW, een partij waarbij teamwork en veel jong talent centraal staat, zou gedijen onder een bestuur waar Ludwig Vandenhove als een strenge grootvader waakt, is nog maar de vraag. WOW legde zich tijdens de laatste weken van de campagne ook in het midden van het bed door ook naar Ingrid Kempeneers te graviteren. Want: ‘Wanneer je beiden uitgesloten wordt van de gesprekken, vormt dat sowieso een band,’ aldus Marijn Ghys.

Of WOW nu met twee of vijf zetels eindigt, samen met Vlaams Belang zullen ze de komende zes jaar invloed uitoefenen op het Truiense politiek. Op maandag 14 oktober weten we of dat als deel van het bestuur zal zijn, of als nieuw blok in de oppositie.

Heb je je keuze nog niet kunnen maken? Lees dan zeker onze analyses van de verschillende partijprogramma’s!